Anti Nükleer Antikor Testi ( ANA; FANA )
İmmun sistem yoğun miktarda antikor adı verilen proteinleri sentezler. Bu sentez vücudun savunma hücreleri olan lökositler tarafından gerçekleştirilir. Bu antikorlar normal şartlarda vücuda zararlı olan organizmaları tanır ve onlarla mücadele eder.
Bazen bu antikorlar vücudun kendi moleküllerini yabancı veya zararlı olarak algılar ve bu moleküllerle mücadele eder. Bu nedenle otoantikor olarak adlandırılırlar ve bu durum sonucunda otoimmun inflamatuar hastalıklar ortaya çıkar.
Anti Nükleer Antikor(ANA), insan hücresinin çekirdeğinde bulunan çeşitli yapılara karşı oluşan otoantikorlardır. ANA’ı tespit etmek için birkaç yöntem vardır. Bunlardan biri Floresan Antinukleer Antikor olarak bilinen bir kan testidir.
Bu test yöntem nedeni ile FANA olarak da adlandırılır. Bu yöntemde mikroskop altında floresan etiketli antikorlar görüntülenir, bu antikorların modeli ve yoğunluğuna göre değerlendirme yapılır.
FANA test sonuçları titrasyonlara göre ve otoantikorların oluşturduğu desenlere göre rapor edilir. Desenler, homojen, benekli, sentromer şeklinde tanımlanır. Kan örneğinin titrasyonları kanın serum kısmına tuzlu su ilave edilerek hazırlanır(1/40, 1/80, 1/160…).
Bu test uygun klinik yakınması olan hastalarda bakıldığında;
gibi sistemik hastalıkların seyrinde pozitif saptanabilir.
Hiçbir hastalığı olmayan sağlıklı insanlarda da düşük düzeylerde pozitif saptanabilir. Bu durum %3-15 arasında görülebilir. Bu otoantikorların gelişimi yaşla bağlantılıdır, 65 yaş üzerindeki sağlıklı kişilerde ANA pozitifliği % 10-37’ye kadar çıkabilir.
Negatif çıkan bir ANA testi vücutta bu otoantikorların olmadığını gösterirken pozitif ANA testi de tek başına otoimmun bir hastalığın varlığını göstermez. Yine bazı viral enfeksiyonlar, bazı ilaçların kullanımı ve bazı kanserler pozitif ANA test sonuçlarına neden olabilir. Bu nedenle kesin tanı için, hastanın hikayesi, semptomları, fizik muayenesi ve diğer kan testleriyle birlikte değerlendirilmelidir.
ENA PANELİ
FANA pozitif saptanan hastalarda ENA ( ekstrakte edilebilir nükleer antijen ) profili denen bir başka testin daha yapılması gereklidir. Antijen özelliği gösteren bu proteinler salin kullanılarak nukleustan ekstrakte edildiği için bu adı almıştır. ENA profil testi kullanılarak pozitif olan ANA testinin hangi antijene karşı oluştuğu araştırılır. Çünkü her antijen ayrı bir hastalığı düşündürür. ENA profili;
- Anti-RNP: Mix Bağ Doku hastalığı olanların %95-100’ünde, bazen de SLE ve Sklerodermada pozitif olabilir.
- Anti-SS-A (Ro): Sjögren’s Sendromlu hastaların %75’inde, SLE ve Scleroderma hastalarının bazılarında pozitif
- Anti-SS-B (La): Sjögren’s Sendromlu hastaların %60’ında, SLE ve Scleroderma hastalarının bazılarında pozitif
- Anti-Sm (anti-Smith antikor): SLE hastalarının %30’unda pozitif
- Scl-70(anti-topoizomeraz antikor): Sclerodermalı hastaların %60’ında pozitif
- Anti-Jo-1 Antibodies: Polimyozitli hastaların % 30’unda pozitif
ANA’ların oluşumuna neden olan 100’den fazla antijen tespit edilmiştir. Ancak bunların çoğu klinik olarak kullanılmamaktadır. Klinik olarak yoğun kullanılanlar yukarıda belirtilen 6 adet antikorun gelişimine neden olan antijenlerdir.
Pozitif ANA testinden başka otoimmun hastalıkları düşündüren semptom ve bulguların varlığında da ENA paneli araştırılabilir.
Bu semptom ve bulgular;
ENA paneli otoimmun hastalıkları tespit ederken olduğu kadar hangi tipi olduğunu belirlemek için ayırıcı tanıda da önemlidir. ENA otoantikorlarının düzeyi farklı zamanlardaki ölçümlerde değişkenlik gösterebilir. Ancak bu antikorlar bir kez oluştuktan sonra yaşam boyu kişide varlığını sürdürürler.